Sunday, September 15, 2013

Tawng kim generation

Thuhma : He thutawi hi Lunglen Magazine, May 2013 ah chhuah a ni tawh.

1970s-1980s hun chawhma lama piang Mizoram naupang ho khan hun inthlak danglam, a tunlai ṭawng takin ‘Change’ kan hmu hnem bik ngawtin ka hria.

Khawvelah hun inthlak leh inher danglam lian tham tak tak a awm. A khawmualpui leh ram azirin chu’ng hun chu a inanglo thei ang. Europe-a Renaissance leh Industrial Revolution te, Indopui avanga hun inher danglamte, anmahni awptute lak aṭanga zalenna an hmuh avanga ram leh khawtlang nun insiksawite – a tam mai. 

Keini Mizote zingah pawh hun inher danglam pawimawh tak tak a awm nual. A ṭhente chu khawvel virkualina min virpui ve tho avanga kan tawnte a nih laiin a ṭhen erawh chu khawvel hmun dang ami tena min hriatpui tehchiam loh – keimahni ta bil liau liau te pawh an ni ve bawk.

Chu’ng hun hrang hrang tawngtu te zingah chuan 1970 – 1980s chhuak ho hi a tawng kim pawl tak leh tawng pawimawh pawl tak kan ni mai angem aw ka ti deuh a ni. (Pâwl kan din tâk phei chu ka hre hlei lova! Nge ni a, pawl chu a ding daih tawh a, membership fee min khawn ve lo zawk?)

Mizoram politics chanchina pawimawh berte zinga mi ‘Rambuai’ zualpui kha kan hre hman hlawm lo na a, a rual u deuh kha chuan a boruak an tem ve nual hman. Kei takngial pawhin curfew kha chu ka hre ve.

Keini rual ho zingah hian CRP Camp-a atta la dil miahlo kan tam lo maithei e. Kan ûte ho ‘Tea Stall’-a an inhnangfak lai hnukchhuaka, ‘Fast food restaurant’-a hruailuttu te kan ni a, ‘Fried Rice artui chhipchhuan’ hmuchhuaktu kan ni.

Lieutenant Governor leh Governor danglamna hre turin UT sawrkar leh State sawrkar kan hrawn hman ve ve a, Assam Rifle hmuna ‘Laipui kawh hlauhawmzia’ inhrilhchhâwng ṭhinte kha kan ni.

Durtlang khâma ballot box lumte leh EVM kan thliar thiam thlap a, ZORO ‘Aih ka laih saih’ kan hriat bel tluk zetin MNF – MNF(N) – ZNP pawh kan bel ve thawkhat hman.

Keini rual ho kha raw bul chang tiangkawm leh a thei deuh fa tena sawrkar tiangkawm nena hockey khel ṭhin ve tho kha kan ni a, kan ûte ho ruala Gabriela Sabatini lo ralkhat ‘tawihtu’ leh kan naute ho kianga Anna Ivanovic lo ‘Like-tu’ kan ni ve tho tlat.

Kan naupan lai khan (‘Ti ve khanglang ila’ ka ti dawn lova; kan naupan lai a ni miauva), khawpui leh thingtlang kha tun ang em em hian a la inthlau lo niin ka hria. Khawpui naupang leh thingtlang naupang khan – tuihâwk kan khuap a, lui kan kal a, sairawkherh nen sava kan veh a, thangchep kan kam a, Masi ruai ṭhehna tur hnah kan la a, pawl bûk kan sa a, kan in-bai-lem-chhuan ṭhin (Chi ka thawh ve fo). Dan naranin khawpui leh thingtlang naupang khan ‘Chatuan Sweet’ kan ngaina deuh fur a, Thangkura leh Hamlet kan ngaithla ṭhin bawk. 

Khawpui emaw thingtlang emaw, keini rual ho kha tuikhura tui chawi ṭhin, public point ami khai ṭhin, mahni ina tui connection lakna tura PWD lamlian laichat tawh kan ni fur awm e. TV antenna leh booster herh tawh ṭhin; cable TV signal drop a taka tawngtu kha kan ni hman tlat. 

Thimhlimah kan pawnto deuh ziah a, kan sikul-a lut ve hmeichhe naupang ho zingah lah khan inkawibah thiamlo ka hre mang hauhlo. Thingtlang naupang ai chuan khawpui naupang khan motor-a behna tur kan hmu zing deuh bik thung.

Hengte hi kan ûte ho paw’n an ti ve vek a, kan naute ho erawh chuan hriatloh an nei nual ang. 

Cinema Hall kan bel hle a, Zodin blacker pakhat phei chu a hmel ka la mitthla thei. TV rawn lut kan en a, kan hmuhlai ngeiin a ni, kan ûte, kan pa te’n an herh rik ṭawk ṭawk ṭhin ni. 

Ṭhianzahoin thawhkhawma ‘Vedio’ cassette hawh ṭhintute kan ni ve a, ‘Ka nu, khawnge i awm?’ tihte, ‘Heroin zuar chu an thi tur a ni’ tih Mizo filmte pawh kan ṭahpui ve hliam hliam hnuah Korean film kan kurpui ve leh tho bawk a.

Hengte hi kan ûte ho paw’n an ti ve vek a, kan naute ho erawh chuan hriatloh an nei nual ang. 

Laldenga Cup, Nipenga leh K.Lala buaipui ṭhinte kha English Premier League leh UEFA Champions League atchilhtu kan ni leh a, Zodi leh Vulmawi aṭanga Tornado, Terminal leh Tribal Power; ‘Khawpui Lammuala Zorock concert’ leh ‘Zika Music Video’ tleipuitute kan ni ve leh zel tho mai.

Chanmari kawn aṭanga Tlangnuama St. Paul’s High School-a ke-a kal ṭhinte khan Town Bus-ah, ‘A haih – haih’, ‘Asangi’, ‘Bezalel’ tih angreng inziakah kan pakai a, City Bus te, Bazar Bus te, Sumo ten kan vanglaiin min nangching hman. Khaw ṭhenkhata autorickshaw khalh hmasa pawl pawh kan rualpui tho.

Kan ute ho chuan ‘P.U.’ aṭangin college an rap a, kan rualpui ho zingah erawh chuan ‘P.U.’ zir hman leh ‘Higher Secondary School’ rap hman kan inkalthelh nuai mai. Comprehensive School-a kai hman pawh kan awm nual ang a, NEHU- Aizawl Campus leh MZU dai pawlh nawk nawktute kha kan ni.

Chhimtuipui District kan hriat bel hle hnuah Saiha District-in min tibahlah chuang lova, Tuirial Airfield leh Lengpui Airport aṭanga zin tawhte kan ni ve tho.

Sawi tur a tam na a, he kan Lunglen chanchinbu ‘Letter to editor’ ah erawh chuan ‘Justin Bieber poster plsss; Adele chanchin plizzz….’ tih bak a awm leh chuang si lovang… Nghe Nghe Nghe…

(Kolasib, April 2013)


1 comment:

Unknown said...

A ţha bon tops....han zial zel teh..Rilru a thar uaih2 mai...lunglenthlakss